Kamulaştırmanın, kamu gücüne sahip bir kurumu (bakanlık, belediye vb.) tarafından yapılması gerekmektedir. Kamu hizmeti görmek amacıyla, ilgili bakanlığa bağlı olarak faaliyet gösteren kamu kurum ve tüzelkişileri de (örneğin Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri, BOTAŞ Aş., Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, TEDAŞ, TEİAŞ) kamulaştırma yapabilir. Ticaret borsaları ve barolar kamu tüzel kişisi olmayıp, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları olduklarından kamulaştırma yetkileri bunmamaktadır.
Kamulaştırmanın ön şartları nelerdir?
Hukuka uygun bir kamulaştırma işleminden bahsedebilmek için bazı şartların gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu şartları üç başlık halinde sayabiliriz:
1. Kamulaştırma işleminin yetkili bir kurum tarafından yapılıyor olması gerekmektedir.
2. Yetkili kamu kurumu tarafından alınmış, hukuka uygun bir “kamu yararı kararı” bulunmalıdır.
3. Kamulaştırma bedelinin peşin ödenmesi veya kanunda sayılan haller mevcut ise taksitle ödenmesi gerekmektedir.
Neler kamulaştırılabilir?
Özel mülkiyete tabi olan her türlü taşınmaz, tapuda kayıtlı olsun veya olmasın, kamulaştırmanın konusu olabilir. Bu demektir ki tarlalar, araziler, üzerinde yapı olsun veya olmasın arsalar, kaynaklar, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar (üst hakkı gibi irtifak hakları) ve kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler (örneğin bir apartman dairesi) kamulaştırma işleminin konusunu oluşturabilirler.
Taşınır mallar kamulaştırmaya konu olamazlar. Ancak, olağanüstü durumlarda bedeli ödenmek şartıyla taşınır mallara da el konabilmektedir. Buna “istimval” denmektedir. İstimvalin, kamulaştırma ile bir ilgisi bulunmamaktadır.