TMK. m: 505′e göre; mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası, kardeşleri veya eşi bulunan mirasbırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.
Bu mirasçılardan hiçbiri yoksa, mirasbırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir.
Terekenin tasarruf edilebilir kısmı (tasarruf nisabı) nasıl hesaplanır?
Tasarruf edilebilir kısım, terekenin mirasbırakanın ölümü günündeki durumuna göre hesaplanır (TMK. m: 507/1).
Hesap yapılırken, mirasbırakanın borçları, cenaze giderleri, terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri, mirasbırakan ile birlikte yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim giderleri terekeden indirilir (TMK. m: 507/2).
Mirasbırakanın sağlararası karşılıksız kazandırmaları, tenkise tabi olduklan ölçüde, tasarruf edilebilir kısmın hesabında terekeye eklenir (TMK. m: 508).
Mirasbırakanın kendi ölümünde ödenmek üzere üçüncü kişi lehine hayat sigortası sözleşmesi yapması veya böyle bir kişiyi sonradan lehdar olarak tayin etmesi ya da sigortacıya karşı olan istem hakkını sağlararası veya ölüme bağlı tasarrufla karşılıksız olarak üçüncü kişiye devretmesi halinde, sigorta alacağının mirasbırakanın ölümü zamanındaki satın alma değeri terekeye eklenir (TMK. m: 509).
Kaç çeşit ölüme bağlı tasarruf vardır?
Vasiyet ve Miras Sözleşmesi olmak üzere 2 çeşit ölüme bağh tasarruf vardır.
Vasiyetname Nedir
Kişinin ölümü sonrasında mallarının üzerinde kendi iradesine uygun olarak fiili ve hukuki sonuç doğuracak tek taraflı ve ölüme bağh bir tasarruftur.
15 yaşını doldurmuş olan ve ayırt etme gücüne sahip (yani, sezgin olan; akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ve benzeri halleri olmayan) herkes, Kanun’un belirlediği sınır ve şekiller dahilinde, vasiyet yoluyla mallarından tasarruf edebilir (TMK. m: 502).
Vasiyetname; temsilci veya vekil yoluyla yapılamaz.
Kaç çeşit vasiyetname tipi vardır?
Resmi vasiyetname, Elyazısı ile vasiyetname ve Sözlü vasiyetname olmak üzere 3 çeşit vasiyet vardır (TMK. m. 531).
Resmi Vasiyetname
Resmi vasiyetname; iki tanık huzurunda Sulh Hakimi, Noter veya kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli tarafından düzenlenir (TMK. m: 532).
Yapılacak Vasiyetnamenin Türkçe olması gerekir. Vasiyetname yapan kişi Türkçe bilmiyorsa; söyledikleri tercüman vasıtasıyla alınır ve yazıldıktan sonra, vasiyetnamenin içeriği yine tercüman aracılığıyla anlatılır.
Resmi vasiyetnameyi düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamak zorundadır (TMK. m: 537).
Vasiyetçi, okuma yazma bilmiyorsa; memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıklar, hem mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu; tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından mirasbırakana okunduğumu ve onun vasiyetnamenin son arzularım içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar (TMK. m: 535).
Kimler Resmi vasiyetname düzenlenmesine katılamazlar?
Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar.
Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz (TMK. m: 536).
Elyazısı İle Vasiyetname
Vasiyet eden kişinin ,tamamını kendi el yazısıyla yazdığı vasiyetnameye, “El yazısı ile vasiyetname” denir.
El yazısı ile vasiyetnamede, vasiyet edenin kendi el yazısı ile vasiyetnamenin yazıldığı yeri, yılı, ay’ı ve günü yazıp imzalaması gereklidir.
Bu şekilde düzenlenmiş olan vasiyetname, açık veya kapak olarak saklanmak üzere Sulh Hakimi’ne veya yetkili memura bırakılabilir (TMK. m: 538).
Başkasına elyazısıyla yazdırılan veya daktilo ile yazdırıldıktan sonra, vasiyetçi tarafından imzalanan “Elyazısıyla Vasiyetname” hükümsüzdür.
El yazısı ile Vasiyetname altındaki imzanın, mutlaka el ile atılması gerekir. Mühür veya parmak iziyle imzalanan vasiyetname hükümsüzdür.
Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmi veya el yazısı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir (TMK. m: 539/1).
Sözlü vasiyetname
Sözlü vasiyetname içinmiras bırakan kişi , son arzularım iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler (TMK. m: 539/2).
Resmi vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir (TMK. m: 539/III).
Mirasbırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Yazılan belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir sulh veya asliye mahkemesine verirler ve mirasbırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularım olağanüstü durum içinde kendilerine anlatığını hakime beyan ederler (TMK. m: 540/1).
Tanıklar, daha önce bir belge düzenlemek yerine, vakit geçirmeksizin mahkemeye başvurup yukarıdaki hususları beyan ederek mirasbırakanm son arzularım bir tutanağa geçirtebilirler (TMK. m: 540/II).
Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; Ülke sınırlan dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hakim yerine geçer (TMK. m: 540)
Mirasbırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapabilme olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden 1 ay geçince sözlü vasiyet hükümden düşer (TMK. m: 541).
Vasiyetnameden Dönme
Vasiyetten dönme 3 şekilde olur:
Yeni bir vasiyetname düzenlenmesi yoluyla;
Miras bırakan kişi, kanunda belirtilen şekil şartlarına uymak ve yeni bir vasiyetname yapmak suretiyle önceki vasiyetnamesinden her zaman dönebilir. Vasiyetnamenin tamamından veya bir kısmından dönülebilir (TMK. m: 542).
Eski Vasiyetnameyi Ortadan Kaldırma Yoluyla;
Mirasbırakan, vasiyetnamesini ortadan kaldırmak suretiyle vasiyetnameden dönebilir.
Kaza sonucunda veya üçüncü kişinin kusuruyla yok olan ve içeriğinin aynen ve tamamen belirlenmesine olanak bulunmayan vasiyetname hükümsüz kalır. Tazminat isteme hakkı saklıdır (TMK. m: 543).
Vasiyetname Hazırlandıktan Sonra Yapılan Tasarruflar;
Mirasbırakan, dah önce yaptığı vasiyetnameyi yok etmeden yeni bir vasiyetname yaptığı takdirde, yeni vasiyetname önceki vasiyetnameyi tamamlayan bir vasiyetname değilse bir önceki vasiyetnamenin yerini alır.
Belirli mal bırakma vasiyeti de, vasiyetnamede aksi belirtilmedikçe, mirasbırakanm sonradan o mal üzerinde bu vasiyetle bağdaşmayan başka bir tasarrufta bulunmasıyla ortadan kalkar (TMK. m: 544)
Miras sözleşmesi; mirasbırakanın, başka biriyle yaptığı akit (iki taraflı bir hukuki işlem) şeklinde yaptığı ölüme bağlı bir tasarruftur.
Miras sözleşmesinin geçerli olması için resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir (TMK. m:; 545/1).
Sözleşmenin tarafları, arzularım resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar (TMK m: 545/11).